Collectio Rituum - najpopularniejszy przed-soborowy Rytuał Rzymski ( Rituale Romanum ) z adaptacjami dla Kościoła w Polsce.

Collectio Rituum Continens Excerpta e Rituale Romanum Ecclesiis Poloniae Adaptato Exsequiale - "Zbiór obrzędów zawierający wyjątki z Rytuału Rzymskiego (Rituale Romanum) Dostosowanego do potrzeb Diecezji polskich" został zatwierdzony przez Świętą Kongregację Obrzędów dnia 23 października 1959 r.

SZATA GRAFICZNA RYTUAŁU

Teksty polskie wydrukowano czcionką szerszą i umieszczono w szer­szej kolumnie tak, że wyraźnie dominują one nad tekstem łacińskim, który pozostał przy tych tekstach jako źródło. W rubrykach uwydatniono czarnym półgrubym drukiem czynności kapłana, co ułatwia orientację
w czasie obrzędów liturgicznych. W dłuższych obrzędach zastosowano podział na części na wzór podziałów wprowadzonych w Ordo hebdomadae sanctae instauratus. Podobne podziały zastosowano obecnie w Mszale Rzymskim oraz w 2 części Pontyfikału Rzymskiego.

Wydawnictwo Desclee bezinteresownie pozwoliło na zastosowanie w nutach znaków rytmicznych szkoły solezmeńskiej, które stanowią własność tego wydawnictwa. Wydawnictwo Desclee nie udziela tego pozwolenia wielkim firmom wydaw­niczym w innych krajach, tak że muszą one albo w ogóle rezygnować ze znaków rytmicznych (np. Wydawnictwo Marne w nowym rytuale francu­skim) albo stosować inne znaki (np. Pustet w nowym rytuale niemieckim). 

Dzięki życzliwości wydawnictwa Desclee mamy w rytuale znaki ryt­miczne znane księżom i organistom z innych ksiąg chóralnych, co znacznie ułatwia poprawne wykonanie melodii. W tekstach psalmów drukiem półgrubym i kursywą uwydatniono zgłoski akcentowane i kadencje tak, że zbyteczne staje się wydawanie osobnych kancjonałów pogrzebowych zawierających te ułatwienia.

ZAWARTOŚĆ RYTUAŁU

Collectio Rituum (Rituale Romanum) dzieli się na 11 tytułów i zawiera obrzędy Sakramentów i Sakramenaliów z nimi związanych, 39 błogosławieństw, Litanie, hymny: O Stworzycielu Duchu przyjdź, Ciebie Boże chwalimy, oraz obrzędy pogrzebu dorosłych i dzieci.

Titulus I - De Sacramento Baptismi - 21

W tytule I podano odrębnie cały obrzęd Chrztu jednego dziecka i kilku dzieci, a opuszczono obrzędy Chrztu dorosłych w Polsce rzadko używane. W języku łacińskim pozostały egzorcyzmy i forma sakramen­talna. Rubryki wskazują momenty, w których można objaśniać obrzędu Chrztu. 

Titulus II - De sacramento Confirmationis - 55

Tytuł II zawiera obrzędy Bierzmowania chorych w niebezpieczeństwie śmierci. W języku łacińskim pozostała forma sakramentu. W czasie Bierzmowania zdrowych komentator może korzystać z tekstów polskich, natomiast biskup na razie będzie posługiwał się łacińskimi tekstami Pontyfikału Rzymskiego. 

Titulus III - De Sacramento Poenitentiae - 62

Tytuł III zawiera modlitwy związane z sakramentem pokuty. Podano formułę błogosławieństwa przed wyznaniem grzechów i formułę roz­grzeszenia. Drugi rozdział tego tytułu podaje obrzęd absolucji generalnej dla świeckich tercjarzy.

Titulus IV - De Sanctissimo Eucharistiae Sacramento - 68

Następny tytuł poświęcony Najświętszemu Sakramentowi zawiera obrzędy komunii chorych i wiatyku oraz obrzęd błogosławieństwa eucha­rystycznego. Bezpośrednio przed komunią chorych odmawia się Modlitwę Pańską oraz krótką parafrazę modlitwy Libera nos, quaesumus, Domine, w języku polskim. W razie udzielania Wiatyku przed Modlitwą Pańską chory odnawia przymierze Chrztu św. 

Titulus V - De Sacramento Extremae Unctionis - 88

Bardzo dokładnie podano obrzędy wystawienia N. Sakramentu w mon­strancji i w puszce.

Rytuał podaje nową melodię hymnu O zbawcza Hostio. Nie wyklucza ona jednak używania innych melodii. Hymn Tantum ergo można śpiewać po łacinie łub po polsku. Werset i modlitwa powinny być wykonane w tym samym języku co hymn. Przepisy o przyklękaniu zostały uzgodnione z najnowszym wydaniem Mszału Rzymskiego. 

Titulus VI - Ritus Continuus Infirmum Muniendi Sacramentis Extremis - 131

Tytuł VI zawiera obrzędy namaszczenia chorych, modlitwy przy na­wiedzeniu chorego, obrzęd błogosławieństwa papieskiego z odpustem zu­pełnym na godzinę śmierci oraz modlitwy przy konających.

W obrzędach sakramentu Namaszczenia chorych, przed namaszczeniem przewidziano krótką litanię za chorego. Dawniej rytuał przepisywał odmawianie psal­mów pokutnych i Litaniii do WW. Świętych. W praktyce przepis ten nie był stosowany. Natomiast poza nagłymi wypadkami bez trudności można odmówić krótką litanię jednocząc w ten sposób obecnych we wspólnej modlitwie za chorego. W języku łacińskim pozostała modlitwa przy wy­ciągnięciu ręki oraz formuły towarzyszące namaszczeniu. Inne modlitwy odmawiane w języku polskim będą zrozumiałe dla chorego oraz jego otoczenia i zapewne przyczynią się do zwalczenia przesądów, że Nama­szczenie chorych ma bezpośredni związek ze śmiercią.

Na wypadek bez­pośredniego niebezpieczeństwa śmierci przewidziano specjalną krótką modlitwę.

W rozdziale o nawiedzeniu chorych podano tylko jedną formułę. Inne będzie zawierała książeczka De cura infirmorum. Modlitwy przy konających wszystkie są w języku polskim i mogą być odmawiane nie tylko przez kapłana, lecz także przez świeckich towarzyszących konaniu. 

Zupełną nowością w naszym rytuale jest zawarty w tytule VI Ritus continuus infirmum muniendi sacramentis extremis, który należy sto­sować wówczas, gdy udziela się choremu razem Wiatyku i Namaszczenia chorych. Porządek udzielania sakramentów jest wówczas następujący: 

• Pokuta,
• Namaszczenie chorych,
• Bierzmowanie,
• Wiatyk,
• Błogosławieństwo apostolskie.

Podobny porządek przewidują rytuały: niemiecki, amery­kański i luganeński które poprzedziły rytuał polski. Natomiast ostatnio zatwierdzony belgijski rytuał dla chorych przepisuje porządek nastę­pujący: Pokuta, Bierzmowanie, Namaszczenie chorych, Błogosławieństwo apostolskie, Wiatyk. Dopóki Stolica Apostolska nie ogłosi obrzędu obo­wiązującego w całym Kościele łacińskim, będziemy się trzymali naszego nowego rytuału. 

Titulus VII - De Sacramento Matrimonii - 155

Obrzędy sakramentu małżeństwa, które zawiera tytuł VII, zostały wzbogacone przez rozwinięcie skrutynium poprzedzającego wyrażenie zgody na małżeństwo oraz formuł towarzyszących nałożeniu obrączek. Śpiew psalmu 127 włączono w obrzędy sakramentu małżeństwa, wobec czego Błogosławieństwo ślubne poza Mszą znacznie się skróciło. W tekście tego błogosławieństwa umieszczono starą modlitwę wspominającą o ustano­wieniu małżeństwa w raju.

Następny rozdział podaje najnowsze przepisy o Mszy wotywnej za nowożeńców oraz polski tekst błogosławieństwa ślubnego we Mszy, przeznaczony dla komentatora lub lektora. Błogosła­wieństwo młodej małżonki otrzymało nową postać. Podobnie nowe są teksty Błogosławieństwa matki po porodzie. Przewidziano odrębną formułę na wypadek gdy dziecko zmarło. Tytuł kończy się rozdziałem zawiera­jącym odnowione obrzędy jubileuszu małżeństwa. 

Titulus VIII - De Benedictionibus - 205

Tytuł VIII zawiera błogosławieństwa. Warto zwrócić uwagę na zmiany w obrzędzie poświęcenia wody, wprowadzone w oparciu o najnowsze wydanie Mszału Rzymskiego. Wprowadzono pewne zmiany w teksty błogosławieństwa chorych dzieci. Ponadto ułożono nowe błogosławieństwa nie istniejące w Rytuale Rzymskim, a bardzo potrzebne w naszym życiu. Są to:

• Uroczyste poświęcenie nowego domu lub mieszkania.
• Poświęcenie krzyża cmentarnego.
• Poświęcenie medalika.
• Poświę­cenie różańca dla kapłanów nie mających żadnych indultów. 

Titulus IX - Litaniae Approbatae - 299

Starannie zrewidowano teksty litanii, które zawiera tytuł IX. Bez­pośrednio po Litanii WW. Świętych podano modlitwy w czasie czterdziestogodzinnego nabożeństwa. Podano również melodię do Psalmu 69 i wersetów. 

Titulus X - Variae Preces - 329

Tytuł X zawiera hymny, które śpiewa się w różnych okolicznościach oraz modlitwy na rocznice papieskie i biskupie. Następuje Supplementum zawierające melodie wersetów i modlitw śpiewanych po polsku.

Titulus XI -De Exsequiis - 349 (Rozdział NIEDOSTĘPNY W PREZENTOWANYM WYDANIU ❗❗❗ )

Rytuał zamyka tytuł XI zawierający obrzędy pogrzebu dorosłych i dzieci. Przewidziano trzy formy pogrzebu dorosłych i trzy formy pogrzebu dzieci. Pierwsza forma to pełny pogrzeb obejmujący dwie procesje: z domu do kościoła i z kościoła do grobu. Druga formuła to pogrzeb skrócony. Pochód podąża z domu na cmentarz lub z kaplicy cmentarnej do grobu. Trzecia forma przewidziana jest na wyjątkowe okoliczności, gdy nie można odbyć żadnego pochodu pogrzebowego. Podano również obrzęd Absolucji przy katafalku bez ciała zmarłego. Obrzędy pogrzebowe otrzymały jasny podział i zawierają częste zwroty celebransa do uczestników tego obrzędu, należy zwrócić uwagę na przepis o od­ czytaniu lekcji i ewangelii mszalnej, a popołudniu jednej z podanych perykop, które mają stanowić podstawę do krótkiej homilii. Dekret zatwierdzający rytuał pozwala na odprawienie absolucji przy katafalku po polsku, ale zdecydowano zostawić ją na razie po łacinie ze względu na ścisłą łączność ze Mszą św., oraz ze względu na możliwą zmianę responsorium Libera, którego treść inspirowana jest średniowiecznymi poglądami, że sąd nad duszą odłożony jest do dnia ostatecznego i odbiega swoim charakterem do całej liturgii’ pogrzebowej, która głosi pokój, światłość, odpoczynek w Chrystusie i radość zmartwychwstania. Nad grobem przewidziano wspólne modlitwy za wszystkich spoczywających na cmentarzu, za rodzinę zmarłego i za uczestników pogrzebu. Obrzęd pogrzebu dorosłych kończy się albo śpiewem antyfony Witaj Królowo, albo jej parafrazy w formie używanej w parafii. Dla diecezji, w których do tej antyfony dołącza się werset i modlitwę, przewidziano werset i modlitwę z liturgii za zmarłych, tak że ustała racja zmieniania stuły lub kapy na białą, gdy śpiewa się antyfonę po ąbsolucji przy katafalku. Ponieważ „Zbiór obrzędów” nie jest pełnym rytuałem nie umieszczono w nim Officium Defunctorum, które należy raczej do Brewiarza i nigdy nie wchodziło w skład „małego rytuału“. Bierze się pod uwagę możli­wość spolszczenia Officium Defunctorum, ale wypada poczekać do ukoń­czenia reformy Brewiarza Rzymskiego. Nie jest wykluczone ułożenie kilku specjalnych „Wigilii Biblijnych” przeznaczonych na pogrzeby osób różnego stanu.

DUSZPASTERSKI CHARAKTER NOWEGO RYTUAŁU

Cel nowego rytuału jasno określają zamieszczone na początku doku­menty. Chodzi o świadomy i czynny udział w świętych obrzędach, ponieważ według określenia św. Piusa X jest on „niezbędnym źródłem ducha chrześcijańskiego”. Dla osiągnięcia tego celu podjęto trud tłu­maczenia tekstów, ułożenia melodii i przerobienia rubryk. Nowy rytuał stałe zwraca uwagę na uczestników czynności liturgicznych i poleca wtajemniczać ich w treść obrzędów, przepisuje wspólne modlitwy i do­maga się, aby wszyscy odpowiadali na wezwania celebransa. Nie chodzi o to, aby kapłan nadal śpiewał wszystko sam i otrzymywał odpowiedzi od organisty, lecz o to, aby kapłan przewodniczył świętym czynnościom, w których wszyscy biorą czynny udział. Wszyscy powinni śpiewać psalmy i hymny, wszyscy powinni odpowiadać na modlitwy i wezwania kapłana. 

Ważnym elementem dydaktycznym są lektury biblijne. Nowy rytuał przepisuje czytania z Pisma św. w czasie odwiedzin u chorych przy Sakramencie małżeństwa, w czasie uroczystego poświęcenia domu, oraz w czasie pogrzebu dorosłych i dzieci. Jeżeli chodzi o nawiedzenie chorych, znacznie większy dobór czytań przyniesie dodatek do rytuału pt. De cura infirmorum. Kapłan odprawiający święte obrzędy może również z własnej inicjatywy poprzedzić udzielenie innych sakramentów lub sakramentaliów odpowiednim czytaniem z Pisma św.

Równocześnie z rytuałem wyszło z druku dyrektorium Komisji Dusz­pasterskiej Episkopatu Sakramenty święte w duszpasterstwie. Należy je uważać za uzupełnienie rytuału i przewodnik duszpasterza w odpo­wiednim wykorzystaniu nowego rytuału dla dobra dusz.

Pamiętać również trzeba o ogólnych rubrykach Rytuału Rzymskiego, które są umieszczone w pełnych wydaniach Rytuału na początku każdego tytułu. Zachowują one nadal moc obowiązującą. Duszpasterz winien często odświeżać ich znajomość.

Tyniec 1963 - O. FRANCISZEK MAŁACZYŃSKI OSB

(Księga przeznaczona jest do użytku wewnętrznego w celach sprawowania kultu)