„Maryja a dzieło odkupienia”. Poznaj wyjątkową książkę

Książka Matki Marii Assunty FI to wyjątkowo dojrzałe i odważne dzieło napisane przez kobietę-teologa w habicie. Czytelnik od pierwszych jej stron doceni z pewnością wyrazistość podejścia i kompletność myśli Autorki, a także przejrzysty i wyrafinowany styl chrześcijańskiego rozumowania znajdującego swe źródło w modlitwie i uważnym wsłuchaniu się w głos Boga. Takie książki nie powstają przy biurku, ale na kolanach przed Chrystusem i Jego Przecudowną Matką.

Temat podjęty w książce wymaga odwagi i pokory. I choć trudno ocenić z boku występowanie w kimś akurat tego zestawu zalet – pomimo że lubią one podróżować w parze – należy go zakładać w samym wyborze zagadnienia Maryi jako Współodkupicielki i Wszech-Pośredniczki Łask. Podejmowanie refleksji na ten temat oceniane bywa przez niektórych jako spacer po polu minowym. Zwłaszcza, że łatwo jest być dziś posądzonym o tak zwany „mariologiczny maksymalizm” – cokolwiek miałby on oznaczać – traktowany wręcz za rodzaj „myślozbrodni” w niektórych środowiskach, zwłaszcza tych przesiąkniętych dyktaturą dialogizmu i ekumenicznej poprawności.

W książce Matki Marii Assunty FI, dzięki odwołaniu się do wielu myślicieli katolickich, zwłaszcza bł. Jana Dunsa Szkota i św. Maksymiliana Kolbego, tytuł Współodkupicielki jest wywiedziony z dogłębnej analizy dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Katechizm Kościoła Katolickiego uznaje, że dogmat o Niepokalanym Poczęciu jest związany z przekazaną przez Ojców prawdą o Maryi jako nowej Ewie. To powiązanie prowadzi do zrozumienia roli Dziewicy w Odkupieniu, w świetle wyższości nowego Stworzenia nad pierwszym.

Fragment wstępu ks. prof. dr. hab. Roberta Skrzypczaka

Zasadniczy tekst publikacji stanowi treść pracy magisterskiej pt. Aktywny udział Maryi w dziele odkupienia w świetle pism św. Maksymiliana Marii Kolbego, napisanej na seminarium z teologii dogmatycznej pod kierunkiem ks. prof. dr. hab. Roberta Skrzypczaka.

Poniżej - fragment książki Maryja a dzieło odkupienia, której autorem jest s. Maria Assunta Wąchała FI

+++

Święty Maksymilian M. Kolbe był z pewnością jedną z najwybitniejszych postaci XX wieku. Należał do Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych, a znany jest przede wszystkim z tego, że oddał życie w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu za współwięźnia, ojca rodziny. Działalność apostolska prowadzona na szeroką skalę wyjednała mu tytuł „Szaleńca Niepokalanej”. Był misjonarzem, teologiem i mistykiem, a może nawet bardziej mistykiem niż teologiem, twórcą i budowniczym polskiego i japońskiego Niepokalanowa. Założył maryjne stowarzyszenie Rycerstwa Niepokalanej, stanowiące opatrznościowy środek, za pomocą którego stało się możliwe wprowadzenie Niepokalanej do ludzkich serc.

Święty Maksymilian żył na przełomie XIX i XX wieku, a swoim stosunkowo krótkim życiem (47 lat 7 miesięcy i 6 dni) oraz heroiczną śmiercią, dał świadectwo miłości do Matki Bożej, którą wzywał imieniem „Niepokalana”. Poprzez przykład życia całkowicie maryjnego, w duchu poświęcenia się Niepokalanej, stał się czytelnym znakiem czasu dla Kościoła i całej naszej epoki, a w sposób szczególny, dla samego życia franciszkańskiego, o którego odnowę gorliwie zabiegał.

Święty Paweł VI zaliczył ojca Maksymiliana „do grona wielkich świętych, obdarzonych duchem proroczym, którzy pojęli, uczcili i wsławili tajemnicę Maryi”. Z kolei św. Jan Paweł II, jeszcze jako kardynał, w 1971 roku w jednej z wygłoszonych konferencji wskazał na trafność doktrynalną jego teologii maryjnej, wyprzedzającej orzeczenia Soboru Watykańskiego II i nazwał o. Kolbego „jednym z najbardziej kontemplatywnych umysłów naszej epoki”.

Mariologia świętego Maksymiliana bogata jest w głębokie intuicje spekulatywne i mistyczne. Dotyczą one tajemnicy Niepokalanej i Jej relacji do Trójcy Przenajświętszej, w szczególności do Ducha Świętego, jak też odnoszą się do Jej misji jako Pośredniczki wszystkich łask.

Jego wizja osoby Maryi jest głęboko zakorzeniona w tradycji franciszkańskiej. Opierając się na doktrynie szkotystycznej, mówiącej o absolutnym Prymacie Chrystusa i Maryi, powiązanych uno eodemque decreto, Święty uchwycił w Niepokalanej kluczowy element Jej roli i warunek ustanowienia Królestwa Chrystusowego na ziemi.

W mariologii o. Kolbego Chrystus zajmuje centralne miejsce w ekonomii zbawienia. Cała wielkość Maryi, Jej przywileje i Jej godność, wypływają z Jej podporządkowanego zadania w stosunku do zbawczego wymiaru działalności samego Jezusa. Widział Maryję „włączoną w Boże plany zbawienia jako «kres odwiecznego zamiaru», jako Pełnię Łaski, Stolicę Mądrości, jako przeznaczoną od wieków Matkę Słowa Wcielonego, jako Królową Mesjańskiego Królestwa, a jednocześnie jako Służebnicę Pańską wybraną, aby ofiarować swój niepowtarzalny udział w dziele zbawienia, jako Matkę Boga-Człowieka”.

Charakter udziału Maryi w dziele Odkupienia, Jej rola Współodkupicielki i Pośredniczki oraz miejsce w tajemnicy Chrystusa i Kościoła jest jednym z najczęściej dyskutowanych aspektów posoborowej mariologii. W stanowiskach zajmowanych przez teologów zauważa się brak spójności, a sam temat rodzi wiele kontrowersji. Głównym punktem spornym wydaje się być nie tyle doktryna, co terminologia zagadnienia – nie w pełni doprecyzowana, a tym samym stwarzająca ryzyko błędnego rozumienia roli Najświętszej Maryi Panny w ekonomii zbawienia.

W ten sposób rodzi się szereg pytań dotyczących kwestii współpracy Maryi w misji Jej Syna: Czy i w jakim stopniu przyczyniła się Ona do odkupienia dokonanego przez Chrystusa? Czy była bezpośrednim uczestnikiem Jego zbawczego dzieła, tak iż może być nazywana Współodkupicielką – Socia Redemptoris? W jakim zakresie Jej własne działanie i współcierpienie z Chrystusem zostały wprowadzone w Jego zbawcze dzieło? Rodzi się również pytanie o to, jak rozumieć kwestię maryjnego pośrednictwa łask – z jakiego tytułu i na mocy czego została Ona ustanowiona Pośredniczką?

W celu właściwego ujęcia tematu, należy rozpocząć od wyjaśnienia samego pojęcia Odkupienia, co umożliwi prawidłowe rozpatrzenie kwestii współpracy Maryi w jego dokonaniu.

Rozpatrując pojęcie Odkupienia, należy mieć na względzie, że w centrum planu Bożego znajduje się Chrystus, Słowo Wcielone, i Odkupiciel rodzaju ludzkiego, a wraz z Nim nierozłączna od Niego Matka, całkowicie z Nim zjednoczona i całkowicie Jemu podporządkowana. Przez wzgląd na Boskie Macierzyństwo, Maryja zajmuje w tym planie zbawienia szczególne miejsce.

Chociaż termin „odkupienie” uwzględnia całą ekonomię zbawienia, to jednak w swoim właściwym znaczeniu odnosi się przede wszystkim do dzieła zbawienia dokonanego przez Chrystusa na ziemi, a więc dzieła rozpoczętego poprzez Wcielenie, a zwieńczonego Ukrzyżowaniem i Śmiercią na Krzyżu. W ten to sposób „Odkupienie” wskazuje głównie na życie ziemskie Jezusa, a dopiero w szerszej perspektywie oznacza przyjęcie przez człowieka jego owoców.

Za G. Roschinim i M.J. Scheebenem, możemy wyróżnić:

1.Odkupienie obiektywne (actu primo), którego dokonał Chrystus poprzez swoje ziemskie życie, zasługi i zadośćuczynienie osiągające swój szczyt w ofierze na Kalwarii.

2.Odkupienie subiektywne (in actu secundo), które oznacza zastosowanie dóbr odkupienia, a więc łaski i przebaczenia, udzielanych każdemu, kto pragnie zbawienia i uświęcenia, aż po Eschaton wszystkich czasów.

Praca ma na celu omówienie kwestii współodkupieńczej roli Maryi w odniesieniu do każdego z powyższych etapów Odkupienia. Warto nadmienić w tym miejscu, że teologowie używając w odniesieniu do Matki Jezusa tytułu „Współodkupicielki”, nie mają intencji umieszczenia Maryi na tym samym poziomie i na równi z Jezusem, Boskim Odkupicielem. Różnica jest nieskończona między Boską Osobą Jezusa Chrystusa, a ludzką osobą, którą jest Maryja. Tytuł ten, używany w Kościele i w dokumentach Magisterium, ma uchwycić wyjątkowe, całkowicie niepowtarzalne i Jej tylko właściwe uczestnictwo w dziele, jakiego dokonał Jezus. Fakt, że ani sobór, ani papieże czasu soboru, nie użyli tego określenia, nie oznacza, iżby jego pominięcie miało zaprzeczyć zawartej w nim treści teologicznej. Podczas ostatniego Soboru kwestia współodkupieńczej roli Maryi nie została jednoznacznie rozstrzygnięta. Jednak zarówno Magisterium przedsoborowe, jak i dokonania teologów podczas Soboru i po jego zakończeniu nauczali o współudziale Matki Bożej w odkupieniu.

Z tego względu temat współpracy Maryi w ujęciu św. Maksymiliana M. Kolbego wart jest uwagi i wnikliwszej analizy. Pozwoli to na skuteczniejsze wyeliminowanie ewentualnych wątpliwości oraz spojrzenie na omawianą kwestię z perspektywy teologa, którego świętość, potwierdzona przez Kościół, daje gwarancję wiarygodności.