Adam Wielomski - Teokracja papieska 1073-1378. Myśl polityczna papieży, papalistów i ich przeciwników


Pontyfikat Grzegorza VII, którego rozpoczęcie wyznacza zarazem początek okresu omawianego przez prof. Adama Wielomskiego, inicjuje czas największych osiągnięć myśli ludzkiej w dziedzinie rozumienia, definiowania i budowy porządku teokracji chrześcijańskiej. Podstawowym zagadnieniem, które podjęto w tym okresie, było — rzecz jasna – zagadnienie chrześcijańskiej władzy, jej pochodzenia, charakteru i celu. Bezpośrednim powodem wzmożonego zainteresowania tym zagadnieniem była potrzeba naprawy obyczajów.

Przystępując do porządkowania podwórka kościelnego, piętnując szerzące się wówczas patologie życia chrześcijan i kleru chrześcijańskiego Grzegorz VII jako kolejny, ale jednak najwybitniejszy przedstawiciel rodzącej się reformy, zdawał sobie sprawę, że nie zdoła uleczyć Kościoła, wyeliminować symonii (sprzedaż urzędów kościelnych) i nikolaizmu (małżeństw duchownych) bez uporządkowania relacji z władzą świecką. Ówczesne monarchie dysponowały całym arsenałem korupcyjnych mechanizmów uniemożliwiających jakąkolwiek poprawę stanu Kościoła, wykorzystując jego instytucje ku wzmocnieniu, osłabionych przez feudalizm, instytucji politycznych.

Grzegorz VII sam wszakże był świadkiem upokorzenia hierarchii, pozostając bliskim współpracownikiem, sekretarzem, zapewne też uczniem, Grzegorza VI, zmuszonego przez cesarza Henryka III do opuszczenia Rzymu. Poprawa obyczajów jest więc możliwa w Kościele jedynie wtedy, gdy przynajmniej uda się zapobiec podporządkowaniu go władzy świeckiej. Ta władza bowiem ma swoje cele, które często są niezgodne zarówno z celami Kościoła, jak i jego nauczaniem. Innymi słowy, aby duch mógł rozpocząć konieczną terapię oczyszczającą, należało poskromić ciało. Reforma Grzegorza VII, jego zwycięstwo nad cesarzem Henrykiem IV, rozpoczyna dwustuletni okres zdecydowanej dominacji papiestwa w sporze z cesarstwem o inwestyturę. Mimo chwilowych zwycięstw cesarstwa następuje stały rozwój koncepcji Kościoła-imperium, co znajduje swoje potwierdzenie w wielkim pontyfikacie Innocentego III, który upatrywał praw do pontyfikalnej ingerencji we władzę cesarską ze względu na grzeszność władcy, i Innocentego IV, który chciałby uczynić z cesarza w zasadzie swojego urzędnika, a ostatecznie zdruzgotał bezpowrotnie samą instytucję cesarstwa.

Zagadnienie władzy — szczególnie interesujące dla politologa — nie jest oczywiście jedynym wówczas podjętym. Niejako równolegle i w związku z nim badana i rozwijana jest teoria państwa i jego ustroju, władztwa duchowego i świeckiego, struktury społeczności, społeczeństwa i narodu, relacji podległości i zależności. We współczesnej myśli politologicznej i socjologicznej nie ma w zasadzie nic, co choćby w zalążku nie pojawiło się już wówczas, w okresie burzliwego sporu papieży i cesarzy o władzę nad światem.

Oto, ze sporu dotyczącego uzasadnienia władzy dla papieża i chrześcijańskiego cesarza, przeszło się do sporu pomiędzy rozumem a wiarą, co ostatecznie doprowadziło do pęknięcia cywilizacyjnego. Również w wymiarze czysto politycznym papiestwo traciło stopniowo na znaczeniu, aż ostatecznie przestało być istotnym podmiotem politycznym. Stało się to w momencie wyboru antypapieża i Wielkiej Schizmy Zachodniej. Mimo tego, że idea teokratyczna broniła się w teorii dzięki wielu znakomitym autorom, w praktyce przegrała.

Adam Wielomski napisał bardzo interesującą książkę ukazującą historyczny, polityczny spór pomiędzy papiestwem a cesarstwem jako spór ideowy o istotę władzy. Następnie ukazał przeobrażenie się tego sporu, toczącego się w jednej rodzinie chrześcijańskiej, w spór filozoficzny, a nawet światopoglądowy. Według Autora, stało się to ze szkodą dla chrześcijaństwa i cywilizacji europejskiej. Pluralizm światopoglądowy, a zwłaszcza eklezjalny, okazał się bardzo destrukcyjny dla Kościoła

Fragment recenzji książki - Adam Wielomski: Teokracja papieska 1073-1378. Myśl polityczna papieży, papalistów i ich przeciwników (wyd 1)
Źródło: Piotr Steczkowski - Polityka i Społeczeństwo nr 1 (11), 156-160

O Autorze:

Adam Wielomski – Urodzony 25 grudnia 1972 roku w Polsce (Warszawa), Profesor zwyczajny, polski politolog, publicysta, redaktor naczelny czasopisma naukowego „Pro Fide Rege et Lege”, publicysta portalu konserwatyzm.pl i „Nowoczesnej Myśli Narodowej”. historyk idei, profesor nauk społecznych oraz wykładowca akademicki. Specjalizuje się w historycznej i współczesnej zachodnioeuropejskiej myśli politycznej świata romańskiego, szczególnie francuskiej, niemieckiej i hiszpańskiej.