Powieść „Warna” ukazuje kulisy przełomowej dla naszego kręgu cywilizacyjnego bitwy pod Warną. Niejasne pozostają po dziś dzień motywy kierujące młodym polskim królem, zrywającym 10-letni pokojowy rozejm, który podpisano z Turkami w Szegedynie 1 sierpnia 1444 r. Władysław III zamiast powrócić do kraju rozdartego wewnętrznymi konfliktami ulega namowom Juliusza Cesariniego, legata papieża Eugeniusza IV, i wyrusza naprzeciw sułtana Murada. Autorka podaje własną literacką interpretację tych faktów i stara się odpowiedzieć na zarzuty stawiane Warneńczykowi przez badaczy. W jej opisie młody król jest postacią tragiczną – pragnie służyć wielkiej sprawie obrony Europy przed zalewem islamu, ma swoją wizję Civitas Christiana i wielkie zadatki na charyzmatycznego przywódcę. Pomimo wyraźnej indywidualności Władysław III przegrywa w starciu ze swymi trzema doradcami reprezentującymi odmienne interesy: biskupem Oleśnickim, generałem Hunyady'm i legatem Cesarinim. Sieć intryg prowadzi niedoświadczonego władcę do klęski.

W książce znajdziemy wiele interesujących wiadomości o genezie i powstaniu państwa osmańskiego oraz o jego siłach zbrojnych w tym okresie. Autorka podejmuje tu także ciekawy problem kontynuowany w powieści „Puszkarz Orbano” – przyczyn upadku wschodniego chrześcijaństwa i oddanie na setki lat południowo-wschodniej Europy pod tureckie rządy. Jest to problematyka interesująca, nie tylko dla historyków czy teoretyków cywilizacji, lecz także literatów (np. K. Bunsch), jednak jak zauważył prof. Franciszek Ziejka: „Szkic powieściowy Zofii Kossak o Warnie należy bez wątpienia do lepszych dzieł w interesującym nas kręgu. Nie zdołali prześcignąć tej autorki w ujęciu tematu, ani w rysunku postaci pisarze z okresu po II wojnie światowej”.