O książce

Początki monastycyzmu, tom 2 obejmuje materiał kursu wykładów z historii starożytnego monastycyzmu wschodniego, wygłaszanych od roku 1975 dla nowicjatu w klasztorze benedyktyńskim w Ligugé (Francja), a niekiedy także poza klasztorem. 📜 Wykłady te były publikowane w „Lettres de Ligugé”, po jednym rozdziale rocznie, poczynając od roku 1980. Artykuły te postanowiono następnie wydać w jednym tomie, tworząc całościowe kompendium wiedzy o początkach życia mniszego. 🌿

Zakres opracowania

Rozdział o Qumran został napisany od nowa, natomiast rozdziały o św. Antonim i św. Pachomiuszu poprawiono z uwzględnieniem najnowszych źródeł. Rozdział o Ewagriuszu uzupełniono, a o Makarym-Symeonie – całkowicie przerobiono, potwierdzając przy tym poświadczenie imienia Symeon. ✍️ Dodano także wstęp do rozdziału o św. Marcinie, przygotowany z okazji XVI stulecia jego śmierci.

Do książki włączono również rozdział o ludowych ruchach ascetycznych w Syrii i Azji Mniejszej oraz o doktrynie monastycznej świętych: Grzegorza z Nazjanzu, Grzegorza z Nyssy i Jana Chryzostoma. Dzięki temu lepiej ukazano kontekst, w jakim działali Bazyli z Cezarei i Makary-Symeon. 📚 Bibliografia została doprowadzona do stanu na 20 sierpnia 1998 roku.

Struktura i charakter opracowania

Pozostawiono nieco zawiłą strukturę niektórych rozdziałów, które – jako dotyczące tematów wciąż dyskutowanych – ukazują problemy w całej ich rozciągłości (np. rozdziały o Antonim i Pachomiuszu). Inne rozdziały, poświęcone postaciom i dziełom dobrze znanym, stanowią streszczenia klasycznych opracowań, np. rozdział o Augustynie lub omówienia prac najlepszych znawców przedmiotu: o Bazylim, Ewagriuszu, Apoftegmatach i Efremie. 📖

Jeszcze inne części książki zbierają rozproszone dane źródłowe – dotyczące Starego i Nowego Testamentu, II i III wieku, ruchów ludowych oraz działalności biskupów w Syrii i Azji Mniejszej – lub cytują obszerne fragmenty tekstów, by zachować ich autentyzm (m.in. u Bazylego, Ewagriusza, Makarego-Symeona oraz w opisach ascetyzmu mezopotamskiego). ✝️

Rozszerzenia i źródła

Tematykę rozdziału XIII poszerzono, korzystając z monumentalnej Histoire littéraire du mouvement monastique dans l’Antiquité autorstwa Ojca de Vogüé oraz z jego pracy Le Monachisme en Occident avant saint Benoît. Dzięki temu opracowanie uzyskało większą głębię i spójność chronologiczną. 📜

Znajomość początków monastycyzmu jest dziś możliwa przede wszystkim dzięki nowoczesnym edycjom i przekładom źródeł. W ostatnich dziesięcioleciach dokonał się tu ogromny postęp – większość najważniejszych dokumentów jest już dobrze opracowana i przełożona. 📘 Wciąż jednak brakuje krytycznego wydania Wielkiego Asketikonu św. Bazylego; prace nad serią alfabetyczną i systematyczną Apoftegmatów oraz dziełami Ewagriusza są w toku. 🔍

Postęp badań i odkrycia

Postępy w sporządzaniu katalogów manuskryptów pozwalają odkrywać nowe rękopisy i fragmenty dawnych dzieł. Badania nad zbiorami ascetów greckich ujawniły nieznane wcześniej fragmenty pism Ewagriusza, uzupełnienia zbioru Makarego-Symeona oraz kilka dokumentów o mnichach egipskich, starszych od znanych Apoftegmatów. 🌾📚