Chwała Greków. Bizantyński wkład kulturowy w rozwój Europy Romańskiej (od X do początku XIII wieku) - Sylvain Gougenheim

Dla wszystkich lubiących zagłębiać się w niuanse średniowiecznej kultury Chwała Greków może stanowić rarytas.

"(...) Autor książki - Sylvain Gougenheim wywołał wśród ekspertów z wymienionych dziedzin (przede wszystkim historyków) niemałą kontrowersję. Gougenheimem, który jest znany w Polsce głównie z racji bycia specjalistą od historii zakonu krzyżackiego, w swoim wcześniejszym dziele Arystoteles na Górze Św. Michała zaatakował utartą akademicką opinię o radykalnej zależności średniowiecznej myśli europejskiej od myśli arabskiej. W Chwale Greków powrócił do tego wątku, za który był krytykowany. Powrócił bez aspektu polemicznego, ale wykazując w pełni bogactwo bezpośredniej transmisji kulturowo-umysłowej z Biznacjum do średniowiecznej Europy łacińskiej.

Nie sposób nie zaznaczyć, że książka zawiera także inne informacje z dziedziny filozofii, które mogą zaskoczyć nawet profesjonalnego filozofa (co samo w sobie aż takie zaskakujące nie jest zważywszy na to, jak niski poziom edukacji reprezentują polskie uniwersytety). Osobiście, jako bardzo interesującą rzecz odbieram wiadomości, jakie Sylvain Gougenheim przedstawił na temat starochrześcijańskiego pisarza – Tertuliana. Otóż słynne zdania Tertuliana „Wierzę, ponieważ jest to absurd” oraz „Co mają ze sobą wspólnego Ateny i Jerozolima, Akademia i Kościół, heretycy i chrześcijanie?”, według Gouguenheima, nie mogą być interpretowane poza kontekstem, w którym zostały wypowiedziane. Twierdzenie o wierze jako absurdzie zostało wygłoszone podczas polemiki ze stanowiskiem Marcjona, który był znanym heretykiem z czasów sprzed Edyktu mediolańskiego. Z kolei wypowiedź o Jerozolimie i Atenach nie powinna być rozumiana dosłownie. W zdaniu tym należy dostrzec pewien stylistyczny trend, upodobanie do retorycznych antytez. Oprócz tego, co chyba jeszcze ważniejsze, zdanie to stanowi wniosek wypływający z dłuższego wywodu, w którym Tertulian starał się wykazać nie tyle bezużyteczność filozofii, co jej podrzędność względem Objawienia.

Ponadto, w filozoficznej części Chwały Greków uwagę przykuwa także zaakcentowanie faktu, że niektórzy wczesnochrześcijańscy apologeci określali samych siebie mianem filozofów, zaś stosowanie nazwy filozofia dla chrystianizmu stało się do tego stopnia powszednie, że pod tym pojęciem, z czasem, zaczęto rozumieć życie monastyczne będące najdoskonalszą formą życia chrześcijańskiego (...)"

Źródło: PCH24

>> Zobacz również: Cywilizacja bizantyńska - Feliks Koneczny <<

Tak jak w Polsce, również i we Francji, przymiotnik „bizantyński” miał pejoratywne znaczenie i do niedawna jeszcze Bizancjum nie budziło większego pozytywnego zainteresowania w nauce (…). Zazwyczaj rolę Bizantyńczyków sprowadzało się do naśladowców starożytności, a „bizantynizm” oznaczał przesadny przepych, zbyt rozbudowane struktury władzy i administrację, cezaropapizm et cetera.

W ostatnich dekadach trend ten zmienił się na korzyść dla Bizancjum i książka Sylvaina Gouguenheima wpisuje się w ten nowy rodzaj patrzenia na zjawisko średniowiecznego Wschodu. Chwała Greków przełamuje ten stereotyp i to w znacznym stopniu, pokazuje bowiem, jak olbrzymi wkład w rozwój nauki i sztuki w dobie średniowiecza mieli Bizantyńczycy. I co ciekawe, tworzyli oni kulturę głównie w oparciu o wzorce greckie: klasyczne, hellenistyczne, poźnoantyczne, a największą ich zasługą jest bycie pewnego rodzaju medium – przekaźnikiem starożytności do czasów nowożytnych. Odkryciem autora książki Chwała Greków jest to, że owo przekazywanie odbywało się już w średniowieczu, a nie dopiero po roku 1453, czyli po upadku Konstantynopola inicjującym niejako renesans. (…) Chwała Greków to z jednej strony chwała Starożytnych, twórców wielkiej literatury, historiografii, filozofii, a z drugiej – chwała ich potomków, Greków średniowiecznych, którzy tę kulturę zachowali, przekazali, zainspirowali nią i nauczyli jej łacinników.

Z recenzji dr hab. Agnieszki Heszen (UJ)

O Autorze:

Prof. Sylvain Gouguenheim (ur. 1960), francuski mediewista, członek Pracowni Nauk o Starożytności i Średniowieczu Uniwersytetu Lotaryńskiego oraz wykładowca w École Normale Supérieure w Lyonie. Jego zainteresowania badawcze obejmują zakony rycerskie, krucjaty oraz średniowieczną transmisję wiedzy.