Z wiosną 1917 r. wyszedł nakładem Spółki Wydawniczej Warszawskiej tom pierwszy moich „Dziejów Rosji”, obejmujący na 527 stronicach większej 8-ki czasy zaledwie do roku 1449. Zanim tamta praca dokonaną być zdoła w proporcjach tych samych, w jakich ją zaczęto, zachodzi potrzeba, coraz pilniejsza, żeby dać naszemu ogółowi treściwy całokształt przedmiotu — i w tym geneza niniejszej książki.

Zawiera ona od początku do końca wyłącznie wyniki własnych tylko badań i długoletnich dociekań, prowadzonych i przerywanych w najrozmaitszych okolicznościach życia. Jest wydaniem skróconym tamtej, obszerniejszej pracy, której podano tutaj sam kościec niejako; jest tomu I skróceniem, a dalszych szkicem, wydanym z góry ze względu na potrzeby praktyczne ogółu. Z tegoż względu trzymałem się w tym wydaniu prawidła, żeby wykład czasów dawniejszych jak najbardziej skrócić, a rozszerzać rzecz coraz znaczniej w miarę zbliżania się do okresu współczesnego.

Niniejsze wydanie skrócone nie posiada całkiem tzw. aparatu naukowego; to pozostawione jest wydaniu obszerniejszemu, w którym utrzymaną będzie nadal metoda ta sama jak w tomie I. Kto ciekaw szczegółów, wywodów, dowodów, kto lubi zadawać pytanie: dlaczego? i żąda na nie odpowiedzi uzasadnionych, sięgnie do wydania głównego, a odczytanie niniejszego tomu zechce zapewne uważać za lekturę wstępną.

prof. Feliks Koneczny

TREŚĆ

Część I. Do najazdu Mongołów

 I. Przed panowaniem Waregów (do r. 862)

 II. Ruś jako droga do Grecji (860-1043)

 III. Rozbieżność społeczeństwa i państwa (do r. 1054)

 IV. O drogę poprzeczną przez Ruś (1054-1174)

 V. Przygotowanie rozłamu Słowiańszczyzny wschodniej (1174-1224)

 VI. Najazd tatarski i rozłam Słowiańszczyzny wschodniej (1224-1263)

Część II. Wielkie Księstwo Moskiewskie (1263-1449)

 VII. Dobrowolne utwierdzenie niewoli (1263-1319)

 VIII. Ekonomiczna przewaga Moskwy (1320-1359)

 IX. Utwierdzenie odrębności moskiewskiej (1360-1380)

 X. Niedoszłe carstwo wileńskie (1380-1408)

 XI. O granicę dwóch kultur (1408-1449)

Okres pośredni (1449-1505)

 XII. Opanowanie całego Zalesia (1449-1489)

 XIII. Gosudar i car wszystkiej Rusi (1480-1505)

Część III. Carstwo moskiewskie (1505-1725)

 XIV. Powstanie swoistej kultury (1505-1551)

 XV. Walka o Bałtyk (1554-1595)

 XVI. Dążenia do unii polsko-litewsko-moskiewskiej (1595-1634)

 XVII. Wojny kozackie (1634-1682)  137

 XVIII. Wtóra walka o Bałtyk i reforma biurokratyczna (1683-1725)

Część IV. Cesarstwo rosyjskie (od r. 1725)

 XIX. Państwo poza społeczeństwem (1725-1762)

 XX. Rozbiory Polski (1762-1796)

 XXI. Wojny napoleońskie (1796-1815)

 XXII. Hegemonia Rosji (1815-1855)

 XXIII. Nihilizm i rusyfikacja (1855-1897)

 XXIV. Ciosy na przemian, od Azji i Europy (1898-1914)