Orzeł, lew i krzyż. Historia i kultura krajów Trójmorza. Tom 2 - Wojciech Roszkowski

Nim autor zakończył pisanie drugiego tomu „Historii i kultury krajów Trójmorza”, sytuacja się zmieniła: do Inicjatywy przyjęta została na prawach stałego członka Grecja, natomiast Ukraina oraz Mołdawia zyskały status krajów stowarzyszonych. To musiało zmienić nieco kompozycję książki. Pierwszy tom poświęcony był historii krajów Trójmorza aż po czasy fin de siècle, drugi obejmuje wiek XX i XXI z wyjątkiem wszakże Grecji, Ukrainy i Mołdawii – nieobecnych w pierwszej części dzieła prof. Wojciecha Roszkowskiego – zarys ich dziejów i kultury prezentowany jest zatem tu, od zarania po dzień dzisiejszy.

Można powiedzieć, że Inicjatywa Trójmorza (Międzymorza) sięga swymi korzeniami jeszcze czasów jagiellońskich. Próbował do niej wrócić częściowo książę Adam Jerzy Czartoryski w latach 1832–1861, ale w warunkach niewoli nie było szans na realizację tego typu pomysłów. Pod odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Józef Piłsudski preferował ideę Międzymorza jako przeciwwagę dla nieustających zaborczych tendencji zarówno Rosji, jak i szybko militaryzujących się Niemiec. Jednakże narody, które wchodziły w skład dawnej Rzeczypospolitej – Litwini, Białorusini, Ukraińcy oraz kraje bałtyckie (dawne Inflanty) – nie popierały wówczas przymierza. Historia pokazała, że był to wielki błąd; tylko trwanie w sojuszu dawało siłę zdolną odeprzeć napierający jednocześnie ze wschodu i zachodu imperializm. Brak takiego sojuszu pozwolił Sowietom na blisko pół wieku anektować kraje dawnej Rzeczypospolitej oraz sąsiadów na południe od niej. Zagrożenia mają to do siebie, że się odradzają – ostatni czas tego dowodzi.

Idea Trójmorza odżyła w III RP pod rządami prawicy. Pierwsze spotkanie Inicjatywy odbyło się 29 września 2015 r., a pierwszy szczyt głów państw członkowskich Trójmorza miał miejsce 25 sierpnia 2016 r. w Dubrowniku. Od tego momentu współpraca rozwija się regularnie, także na poziomie banków rozwojowych, parlamentów, samorządów oraz giełd finansowych. Jednakże zagrożenia wobec krajów Międzymorza narastają i potrzebna jest na pewno większa dynamika współpracy między nimi. Wymaga to nie tylko działań politycznych, ale także podstawowej wiedzy o sobie nawzajem w poszczególnych krajach. Książka prof. Wojciecha Roszkowskiego służy właśnie poszerzeniu tej wiedzy. Wzbogacona aż 186 sugestywnymi ilustracjami, stanowi świetne kompendium informacyjne o Trójmorzu.

CZĘŚĆ I: CIĘŻAR WOJNY
II wojna światowa w Europie Środkowo-Wschodniej
Polski Wrzesień 1939 i jego konsekwencje
„Przekształcenia polityczne i terytorialne”
Auschwitz i Kołyma
Mord katyński
Ofiary prawdy o Katyniu
Powstanie Warszawskie
Świat, co miodem upadł do ziemi
Dziedzictwo pamięci
Strzelanie z brylantów
„Nie ma większej miłości…”
Męczeństwo księży litewskich i łotewskich
Poeta w imperium strachu
Karabin, pióro i egzekucja
Rozczarowanie pragmatyka
Humor, który broni przed rozpaczą
Dramat życia pisarza
Proboszcz z Balatonboglár
Biskup-męczennik
Ofiara strzałokrzyżowców
Chorwackie i słoweńskie ofiary ustaszowców
Bułgarski car na rozdrożu
Przypisy
 
CZĘŚĆ II: OPRESJA KOMUNISTYCZNA
Cień Jałty
Sowieckie „wyzwolenie”
Sowietyzacja: model inkorporacji
Bałtyccy „leśni bracia”
Eksport rewolucji
Chorwacja i Słowenia pod rządami komunistycznymi
Naga Wyspa
Powstanie węgierskie
Praska Wiosna
Polskie miesiące
Pisarz na skrzyżowaniu kultur
Przeżyć nieszczęście w domu
Łagier jako laur poetycki
Litewska męczennica
Siostra Zdenka
Bard Praskiej Wiosny
Naturalizm á la tcheque
Mistrz z Pezinoka
Tytan w ukryciu
Mistrz węgierskiej prozy
Pionier op-artu
Siostra Antonija
Tragizm prymasa Chorwacji
Jedna z miliona Rumunów
Filozof pod rządami komunistów
Błogosławiony książę-męczennik
Długa droga bułgarskiej dysydentki
Czy można zreformować marksizm?
Poeta wierny
„Zło dobrem zwyciężaj”
Prymas polskiego Tysiąclecia
Słowianin papieżem
Przypisy
 
CZĘŚĆ III: WOLNOŚĆ
Rewolucja polskiej „Solidarności”
Polski „okrągły stół”
Bałtycki łańcuch
Jesień Narodów
„Aksamitny rozwód” Czechosłowacji
Rozpad Jugosławii
Transformacja ustrojowa
Estoński mistyk
Artysta prezydentem
Rock i symfonia z Łotwy
Rzecznik porozumienia litewsko-polskiego
Bard „Solidarności”
Rzeźbiarka ludzkiej niemocy
Twórca „kina moralnego niepokoju”
Nie tylko bestseller
Pisarz, filozof i polityk
Odkrywanie czeskiego geniusza
Ojciec i syn
Węgierskie zmagania z historią
Nie „Wszystko”
Chodzenie po linie
Pisarka niechorwacka
Mistrz drobnej formy
Gwiazdy sportu
Trójmorze muzyki
Pielgrzymki Jana Pawła II
Samokolonizacja czy renesans tożsamości?
Przypisy
 
CZĘŚĆ IV: WSCHÓD TRÓJMORZA
Granice Trójmorza
Dziedzictwo Greków
Grecja współczesna
Narodziny Rusi
Zagłada Rusi Kijowskiej
Korzenie Rosji: Moskwa
Polska i Ruś Halicka, czyli Galicja
Wokół Unii Brzeskiej
Gente Rutheni, natione Poloni
Kozacy
Powstanie Chmielnickiego i jego następstwa
Ukraina się budzi
Wieszcz Ukrainy
Ukraiński polihistor
Rusko-polska Białoruś
Ukraińcy i Polacy w starciu
Cień Hołodomoru
Szcze ne wmerła Ukraina
Białoruska pamięć na uwięzi
Czym jest republika Mołdawii?
Potencjały
Przyszłość tworzy się dziś
Przypisy