Najmłodsi bohaterowie. Historia polskich dzieci X - XXI w. Opowieści o walce i cierpieniu.
Dzieci nie kojarzą nam się ani z wielkimi wyzwaniami, ani z bronią, walką i śmiercią. A jednak… Prawie jedenaście wieków naszej historii obfituje w tysiące przykładów heroizmu tak duchowego, jak i fizycznego polskich dzieci oraz polskiej młodzieży. Niewielu wie, że już Mieszko I musiał zaryzykować wolnością i życiem swego potomka Bolesława, oddając go cesarzowi jako zakładnika. Z okresu średniowiecza bardziej może znana jest tragedia dzieci głogowskich z 1109 r., ale generalnie najmłodsi rzadko trafiają na karty historii. Tymczasem ich bohaterstwo, niezłomność i poświęcenie często nie miały sobie równych. Za niezwykle cenną zatem uznać trzeba inicjatywę trojga znakomitych historyków toruńskich, którzy w jednym dziele dokonali przybliżenia czynów polskich dzieci w różnym wieku, żyjących w różnych epokach, od czasów najdawniejszych po III RP. Powstała książka, jakiej dotychczas jeszcze nie było.
Głównymi postaciami zebranych tu fascynujących opowieści są bardzo młodzi ludzie wywodzący się z różnych stanów i o różnych pozycjach w społeczeństwie; od królów po zwykłych uczniów. Łączą ich bohaterstwo oraz ofiarowanie swych dziecięcych i młodzieńczych lat na ojczystym ołtarzu. Równoległym i oczywiście powiązanym z tym tematem jest męczeństwo polskich dzieci. Na co dzień nie zdajemy sobie sprawy z jego rozmiarów, które budzą grozę i zarazem gwałtowne oburzenie, a czasem nawet wprost niedowierzanie, że do tego mogło dojść. I nie chodzi tu bynajmniej tylko o okres II wojny światowej. Te wszystkie doznane, niezliczone krzywdy można wybaczyć, ale zapomnieć ich nie wolno nigdy! Oznaczałoby to bowiem, że ofiara tych heroicznych dziewcząt i chłopców poszła na marne.
Książkę tę czyta się z zapartym tchem, a nieraz i ze łzą w oku. Wrażenie potęgują świetnie dobrane ilustracje, dostarczając zarazem także porcję dodatkowej wiedzy. Opisane tu bohaterstwo najmłodszych jest niezwykle głębokie i budujące; nie tylko dla ich równolatków, ale dla każdego pokolenia.
Spis treści
Wstęp: Aby takie ofiary w przyszłych pokoleniach nie były potrzebne
Od zarania
Królewski zakładnik
Dzieci głogowskie. Bohaterowie z roku 1109 i z lat 1940–1945
Król Polski – święta Jadwiga
Bohater Polski, Węgier i całej Europy
Święty królewicz
Stanisław Kostka – święty na dzisiejsze czasy
Królewicz Władysław – car moskiewski
Powstania
Gimnazjaliści w kajdanach
Kto został piętnastoletnim powstańcem,
pozostawał patriotą na całe życie
Porywane i rusyfikowane
„Z ław szkolnych na Sybir”
„Jakim huraganem musiał być ten człowiek”
Chłopiec w powstańczej „partii”
Proces toruński filomatów pomorskich
„Za ten pacierz w własnej mowie”. Ofiara dzieci wrzesińskich
Sadyści germanizują dzieci na Pomorzu Nadwiślańskim
Męczeństwo polskich dziewcząt i kobiet
Wolność
Młodzi obrońcy Lwowa
„Gloria Victoribus” – dzieci i młodzież w Powstaniu Wielkopolskim
Bezgraniczne poświęcenie
Orlęta Sejneńskie
Młodzi ochotnicy 1920 roku
Płockie Orlęta
Sokołowskie Orlęta
Obrońcy Zadwórza
Dzieci syberyjskie – przez Japonię i Amerykę do Polski
Okupacja
Dziewczynka z misiem
Bohaterski obrońca Grodna
Harcerze zamordowani w Zielonce
„Pisklę” – król białych kurierów
„Wojna nie umiera nigdy…”
Dziecięcy więzień obozu w Lubawie
Polskie dzieci na nieludzkiej ziemi
Orlęta walczącej Warszawy
Ukrywanie Żydów oznaczało śmierć
„Wątły promyk na mrocznym Pawiaku”
Ostateczne zniemczenie. „Za pójście do kościoła
i mówienie po polsku bito i odbierano jedzenie”
Po wojnie
Śmierć „Inki” urosła do rangi symbolu
Dzieci zdeptanego gniazda
Najmłodszy bohater Poznańskiego Czerwca
„Janek Wiśniewski padł…”
Święta narodowe w PRL. 3 maja 1982 r. w Toruniu
Strajki uczniowskie w obronie krzyży w Miętnem i Włoszczowie
„My chcemy Boga w książce, w szkole!”
Ta śmierć nie poszła w niepamięć
Federacja Młodzieży Walczącej
Opór harcerzy
Aresztowanie świętych Mikołajów, czyli śmiech jest bronią
Dzisiejsze nadzieje i obawy
Bibliografia