Pamiętnik Commonitorium. Przeciw bezbożnym nowościom wszystkich odszczepieńców - Św. Wincenty z Lerynu | W obronie wiary katolickiej.

Św. Wincenty z Lerynu: Pamiętnik (Commonitorium). Rozprawa Pielgrzyma o starożytności i powszechności wiary katolickiej przeciw niezbożnym nowościom wszystkich kacerzy to dzieło, którego napisanie sam autor sam tak uzasadnił:

Według słów i upomnienia Pisma: „Pytaj ojców twoich i oznajmią tobie, starszych twoich i powiedzą ci” – i: „Nakłoń ucha twego a słuchaj słów mądrych”, i jeszcze: „Synu mój, nie zapominaj mów tych, a słów moich niech strzeże serce twoje”, zda mi się, najmniejszemu ze sług Bożych, pielgrzymowi, że przy Boskiej pomocy pożyteczną rzeczą będzie, jeśli spiszę to, co przejąłem wiernie od świętych Ojców, – co najmniej nieodzowną dla własnej słabości umysłu, gdyż mieć będę pod ręką środek zaradzenia nieudolnej mej pamięci przez ustawiczne czytanie.

Do tej roboty zachęca mnie nie tylko pożytek takiej pracy, lecz i uwaga na czas. Czas dlatego, że jak on wszystkie rzeczy ludzkie z sobą unosi, tak my też wzajem z niego wynieść winniśmy cokolwiek zasługującego na żywot wieczny, zwłaszcza gdy i straszliwe jakieś oczekiwanie zbliżającego się sądu Bożego wymaga gruntowniejszego poznawania religii, i nowych kacerzy przewrotność nakazuje wiele starania i baczności.

W Imię Boże do pracy przystępuję, bym podania przodków u siebie przechowane opisał raczej z wiernością sprawozdawcy, niż zarozumiałością autora, z zachowaniem tego w pisaniu prawidła, że bynajmniej nie wszystko, lecz tylko rzeczy konieczne zamieszczę, ani pięknym i wyszukanym stylem, ale w łatwej i zwykłej mowie, wielu rzeczy dotykając raczej niż wykładając takowe.

Fragment książki:

• Więc cóż ma uczynić chrześcijanin-katolik, jeśli jakaś cząsteczka Kościoła oderwie się od wspólności powszechnej wiary?
  
  Nic innego, jeno przełoży zdrowie całego ciała nad członek zakaźny i zepsuty.
  
  
• Jak ma postąpić, jeśliby jakaś nowa zaraza już nie cząstkę tylko, lecz cały naraz Kościół usiłowała zakazić?
  
  Wtedy całym sercem przylgnąć winien do starożytności: tej już chyba żadna nowość nie zdoła podstępnie podejść.
  
  
• Co zaś, jeśliby w obrębie dawności wyłowiono błąd dwóch czy nawet trzech ludzi albo jednego miasta albo nawet jakiejś dzielnicy?
  
  Wtedy przede wszystkim starać się będzie nad zuchwalstwo czy nieświadomość kilku osób przełożyć powzięte w dawnych czasach postanowienia soboru powszechnego, jeśli takie istnieją.
  
  
• A jeśliby wypłynęła sprawa taka, co do której nic podobnego się nie znajdzie?
  
  Wtedy będzie się starał zebrać poglądy przodków i radzić się ich w tej mierze, rozumie się poglądy tych tylko przodków, którzy choć żyli w różnych miejscach i czasach, wytrwali jednak w społeczności i wierze jednego Kościoła powszechnego i okazali się przez to miarodajnymi nauczycielami; a to, co ci wszyscy jak jeden mąż – nie ten lub ów tylko – w jednym i tym samym duchu, otwarcie, często, wytrwale przyjmowali, pisali i uczyli – to niech uważa za niewątpliwy drogowskaz wiary.”