Geniusz Chrześcijaństwa - F. R. De Chateaubriand

Geniusz chrześcijaństwa · Albo duch i piękno religii chrześcijańskiej - Francois-Rene De Chateaubriand

Geniusz chrześcijaństwa (1802) Chateaubrianda to chyba najsławniejsze dzieło autora wydanych już po polsku Pamiętników zza grobu. Jego wpływ na współczesnych był bardzo duży: w chaosie poglądów po rewolucji ukazywało ono religię jako drogę do spełnienia wszelkich tęsknot i dążeń ludzkich. W dziedzinie literatury wpływ jego był nie mniejszy: odrzucenie mitologii pogańskiej i podkreślenie roli chrześcijaństwa jako źródła inspiracji artystycznej przygotowały drogę romantyzmowi.

W 1798 roku, kiedy autor tego dzieła przebywał w Londynie, wygnany z Francji przez okropności rewolucji i utrzymywał się z produkcji swego pióra, przesiąkniętej ówczesnym sceptycyzmem i niewiernością, został poinformowany o śmierci jego czcigodnej matki, której ostatnie dni były zgorzkniałe wspomnieniem jego błędów i która go opuściła. W jej umierających chwilach uroczyste napomnienie, by zawróciła jego śladami. Myśl o zasmuceniu starości tej czułej i religijnej rodzicielki, która urodziła go w swoim łonie, ogarnęła go zmieszanie; łzy trysnęły z jego oczu, a uczucia chrześcijańskie, w których został wychowany, powróciły pod wpływem impulsów hojnego i serdecznego serca: płakałem i wierzyłem. Ale kłopoty, które nękały jego umysł, nie zniknęły całkowicie, dopóki nie sformułował planu odkupienia swoich pierwszych publikacji przez poświęcenie swoich wspaniałych zdolności czci religii. Takie było pochodzenie Geniusza Chrześcijaństwa, nad którego stworzeniem pracował z całym zapałem, odwołując się do historii, rozumu i sentymentu.

Chateaubriand napisał tę książką, aby obronić chrześcijaństwo przed zarzutami i uprzedzeniami XVIII wieku. Aby przywrócić chrześcijaństwu należne miejsce w świadomości współczesnych autor uzasadnia jego wyższość w stosunku do innych religii i mitologii oraz ukazuje, że religia ta odpowiada ludzkiej naturze i prowadząc do szczęścia pozaziemskiego, daje szczęście już tu na ziemi. Książka podkreśla społeczne korzyści, jakie chrześcijaństwo przyniosło ludzkości, jako pierwsza podkreśla społeczną pracę chrześcijaństwa „Tylko w katolicyzmie jest zbawienie społeczeństwa i prawdy religijnej”.

Zdaniem Chateaubrianda tylko chrześcijaństwo jest w stanie przekształcić «człowieka fizycznego» w «człowieka moralnego». Mówiąc o społecznym znaczeniu Ewangelii pisarz podkreśla, że jej nakazy kształtują prawdziwego obywatela. Chateaubriand jest oczywiście przede wszystkim literatem i nie można oczekiwać od niego ani precyzyjnych sformułowań naukowych, ani programów reform społecznych. Zasługa jego polega jednak na tym przede wszystkim, że starał się przypomnieć światu społeczny charakter chrześcijaństwa oraz określić rolę, jaką może ono i powinno odegrać w życiu społecznym 

Jacek Bartyzel